تحلیل محتوایی سمبولیسم شعر معاصر فارسی

سمبولیسم ادبی در دو دهه ی پایانیِ قرن هیجدهم در غرب ظهور کرد و بخشی از مشخصه ها و مبانی آن، پس از مشروطیت به شعر فارسی راه یافت. با ظهور نیمایوشیج، سمبول پردازی و نمادگرایی به صورت یکی از جنبه ها و ارکان شعر نو در آمد و به تدریج، سمبولیسم شعر فارسی، ماهیت و ساختاری متناسب با دنیای فکری و شیوه های شعری شاعران نوپرداز پیدا کرد. نخستین دوره ی ظهور سمبولیسم در شعر نو فارسی دهه ی بیست است. پس از آن، وقوع کودتای 28 مرداد 1332در دهه ی سی و نیز ظهور شاعران صاحب سبک در حوزه ی شعر نو، جریان نمادپردازی و سمبولیسم شعری را در مسیر دیگری قرار داد و منجر به توسعه ی اشکال و ابعاد آن گردید. در این پژوهش، غیر از برخی شاعران تاثیر گذارِ معاصر که به طور مختصر محتوای سمبولیسم آنها تحلیل گردیده، از میان مطرح ترین شاعرانی که در طول چند دهه توانسته اند تشخصی نمادین در شعر خود به نمایش گذارند، ده شاعر، انتخاب و به معرفی شیوه ی شعری و تبیین جنبه های سمبولیسم آنها پرداخته شده است. شیوه ی بحث و روش تحلیل در این پژوهش، بر شاخصه ها و خصایص اصلی شعر و نگرش شاعران، تکیه و تاکید داشته و کیفیت سمبول سازی و شکل گیری بیان نمادین هر شاعر، متناسب با مشخصه های ذهنی و جهان بینی ویژه ی او مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در تحلیل محتوای شعر نیمایوشیج، نگرش طبیعت گرایانه و وابستگی بسیار وی به زیست بوم خود، در کنار تعهد انسانی و اجتماعی وی مبنای کار است؛ سمبولیسم احمد شاملو در چارچوب تفکر انسان گرایانه و عصیان و اعتراض اجتماعی او بررسی و تحلیل گردیده؛ به شیوه ی نمادپردازی و محتوای سمبولیسم اخوان ثالث، بر اساس نگرش تاریخی و اساطیری و نیز ماهیت ایرانی شعر وی پرداخته شده؛ ابعاد و محتوای سمبولیسم نادرپور در حوزه ی بینش تغزلی و عواطف عشقی وی تبیین شده؛ سهراب سپهری و سمبولیسم خاص او مبتنی بر نگرش شهودی و عرفانی وی مورد تحلیل قرار گرفته؛ در بررسی نمادگرایی فرخزاد، نگرش زنانه و نگاه عاطفی و معترض او چارچوب تحلیل واقع شده؛ شیوه ی سمبول سازی و محتوای شعر رویایی از منظر فرمالیسم و در چارچوب ضوابط و الزامات شعر حجم، تبیین و تشریح گردیده؛ نمادگرایی و بیان نمادین شفیعی بر مبنای نگرش اسلامی، تاریخی و ملی وی تحلیل شده؛ در بررسی سمبولیسم صالحی، زمینه ی تحلیل، شعر گفتار و الزامات بیان محاوره است و نهایتا، اساس کار در تحلیل سمبولیسم امین پور، باورهای انقلابی و نگاه ارزشی وی می باشد.